Praktyczny przewodnik
Jak uruchomić III miejsce?
Zadaj sobie jedno pytanie: jak przekonać nieprzekonanych?
Praktyczny przewodnik: Jak uruchomić III miejsce? to kompendium wiedzy, które krok po kroku poprowadzi Cię przez proces tworzenia takiego centrum. Dzięki doświadczeniom zebranym z działających już miejsc w całej Górnośląsko-Zagłebiowskiej Metropolii, znajdziesz tu sprawdzone porady i narzędzia, które pomogą Ci uniknąć typowych pułapek i skutecznie zrealizować swój projekt.
Naciśnij ▷, by zobaczyć spis treści
Wprowadzenie
Chcesz utworzyć miejsce, które będzie służyć mieszkańcom Twojej gminy? Przestrzeń, gdzie organizacje pozarządowe mogą działać, a ludzie spotykać się i wspólnie rozwijać pomysły? Ten przewodnik pomoże Ci krok po kroku zaplanować i uruchomić takie miejsce.
Na podstawie doświadczeń zebranych podczas warsztatów Metropolitalnej Szkoły Prototypowania oraz działających już centrów aktywności w regionie (jak te w Mikołowie czy Katowicach), stworzyliśmy praktyczny podręcznik. Znajdziesz w nim sprawdzone rozwiązania i konkretne wskazówki, jak przejść od pomysłu do działającego miejsca spotkań.
Przewodnik podzieliliśmy na części odpowiadające kolejnym etapom tworzenia centrum aktywności. Ale możesz zacząć go czytać w dowolnym miejscu. Jeśli tworzysz już takie miejsce to zobaczysz co jeszcze przed Tobą.
Zaczynamy od kluczowych pytań i decyzji, przez budowanie zespołu i konsultacje społeczne, aż po szczegóły techniczne i organizacyjne. W każdym rozdziale znajdziesz:
- praktyczne wskazówki oparte na doświadczeniach innych gmin
- historie z terenu pokazujące, jak inni poradzili sobie z wyzwaniami
- checklisty pomagające uporządkować działania
- wzory dokumentów i przykładowe rozwiązania
Pamiętaj, że każda gmina jest inna i będziesz musiał dostosować przedstawione rozwiązania do lokalnych warunków. Jednak podstawowe zasady i kolejność działań pozostają podobne. Korzystając z doświadczeń innych, możesz uniknąć typowych pułapek i sprawniej przeprowadzić cały proces.
III miejsce czyli co?
Zacznijmy od tego, czym właściwie jest "trzecie miejsce" i dlaczego warto je tworzyć w Twojej gminie. Wyobraź sobie miejsce, które nie jest ani domem, ani pracą - właśnie takie jest III miejsce. To przestrzeń, gdzie mieszkańcy mogą się spotykać, organizacje pozarządowe mają swoje zaplecze, a lokalne inicjatywy i grupy nieformalne znajdują wsparcie. To coś więcej niż kolejna świetlica czy sala spotkań.
III miejsce to odpowiedź na realne potrzeby w naszych gminach. Organizacje często działają z prywatnych mieszkań lub wynajmują drogie lokale. Mieszkańcy szukają przestrzeni do spotkań i wspólnych działań. Młodzież potrzebuje miejsca do rozwoju swoich pasji, a seniorzy - przestrzeni do integracji i aktywności.
Dlaczego warto stworzyć III miejsce? Bo doświadczenia z Mikołowa, Katowic czy Bytomia pokazują, że takie miejsca:
Wzmacniają lokalne organizacje pozarządowe
Aktywizują mieszkańców
Łączą różne grupy i pokolenia
Ułatwiają realizację projektów społecznych
Budują wspólnotę i tożsamość lokalną
Inspirują do działania
Co ważne, III miejsce nie musi być duże ani drogie. Kluczem jest stworzenie przyjaznej, neutralnej przestrzeni, która będzie służyć mieszkańcom. Miejsce, gdzie każdy może przyjść, zaproponować działanie, spotkać się z innymi. To inwestycja w społeczność, która zwraca się w postaci większego zaangażowania mieszkańców w życie gminy.
❝Dobry start to połowa sukcesu. Nie spiesz się z tym etapem ❝
Rozdział 1. Zanim zaczniesz - kluczowe pytania i decyzje
Stworzenie centrum aktywności to złożony proces, który wymaga starannego przygotowania. W tym rozdziale pomożemy Ci podjąć pierwsze, najważniejsze decyzje i odpowiedzieć na kluczowe pytania.
Diagnoza potrzeb - jak rozpoznać potrzeby mieszkańców?
Zanim zaczniesz szukać lokalu czy planować remont, musisz wiedzieć, czego naprawdę potrzebują mieszkańcy Twojej gminy. Oto sprawdzone sposoby na zebranie tej wiedzy:
- Zorganizuj spotkanie z organizacjami pozarządowymi - to one będą głównymi użytkownikami przestrzeni. Zapytaj wprost: czy potrzebują takiego miejsca? Co chcieliby w nim robić? Jakie mają obawy?
- Przeprowadź wywiady z różnymi grupami mieszkańców - młodzieżą, seniorami, rodzicami małych dzieci
- Przeanalizuj, jakie miejsca spotkań już istnieją w Twojej gminie i czego w nich brakuje
- Zbierz dane o aktywności lokalnych organizacji - gdzie się obecnie spotykają? Z jakimi problemami się borykają?
Wybór lokalizacji - kryteria i dobre praktyki
Doświadczenia innych gmin pokazują, że lokalizacja ma kluczowe znaczenie. Dobre miejsce powinno być:
- Łatwo dostępne - najlepiej w centrum lub w pobliżu węzła komunikacyjnego
- Neutralne - niezwiązane z żadną konkretną grupą czy organizacją
- Dostosowane lub możliwe do dostosowania dla osób z niepełnosprawnościami
- Wystarczająco duże (minimum 70m2) by pomieścić różne aktywności
- Z potencjałem do rozwoju (np. możliwość wykorzystania podwórza)
Wstępna koncepcja - czym będzie Twoje centrum?
Na tym etapie musisz określić podstawowe założenia:
- Jakie główne funkcje ma pełnić to miejsce?
- Kto będzie nim zarządzał?
- Jakie są Twoje możliwości finansowe?
- Czy będzie to projekt wyłącznie gminny, czy we współpracy z organizacjami?
Zaangażowanie interesariuszy
Sukces centrum zależy od zaangażowania różnych grup:
- Władz gminy - musisz mieć ich poparcie i zrozumienie dla idei
- Organizacji pozarządowych - to one będą głównymi użytkownikami
- Mieszkańców - szczególnie tych mieszkających w pobliżu planowanej lokalizacji
- Lokalnego biznesu - może wspierać działania centrum
- Urzędników z jednego lub częściej, z różnych wydziałów - będą potrzebni do realizacji projektu
Checklista startowa
- Czy masz wstępną diagnozę potrzeb mieszkańców?
- Czy znalazłeś potencjalną lokalizację?
- Czy masz poparcie władz gminy?
- Czy organizacje pozarządowe są zainteresowane projektem?
- Czy wiesz, skąd będzie pochodzić finansowanie?
- Czy masz już pierwsze pomysły na model zarządzania?
- Czy zidentyfikowałeś główne ryzyka?
- Czy wiesz, kto może Ci pomóc w realizacji projektu?
- Czy znasz ludzi, którzy mogliby z tobą pracować?
Pamiętaj: dobry start to połowa sukcesu. Nie spiesz się z tym etapem - lepiej poświęcić więcej czasu na planowanie niż później naprawiać błędy. Z doświadczeń innych gmin wiemy, że ten etap może potrwać od 2 do 6 miesięcy, ale to dobrze zainwestowany czas.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
❝Każde udane centrum aktywności ma swojego dobrego ducha ❝
Rozdział 2. Budowanie zespołu - współpraca międzysektorowa
Stworzenie centrum aktywności to zadanie, które wymaga połączenia różnych kompetencji i perspektyw. W tym rozdziale pokażemy Ci, jak zbudować skuteczny zespół.
Kompetencje i role - jak dobrać właściwych ludzi?
Na podstawie doświadczeń innych gmin wiemy, że potrzebujesz osób o następujących kompetencjach:
W urzędzie:
- Koordynator projektu - osoba, która będzie "twarzą" przedsięwzięcia w urzędzie
- Specjalista ds. inwestycji - ktoś, kto zna się na remontach i procedurach
- Osoba od finansów - pomoże zaplanować budżet i znaleźć źródła finansowania
- Osoba potrafiąca czytać i interpretować dokumenty administracyjne jak plany, strategie itp.
- Przedstawiciel wydziału współpracy z organizacjami pozarządowymi
Po stronie społecznej:
- Lider ze środowiska organizacji pozarządowych
- Przedstawiciele głównych grup użytkowników
- Osoba znająca się na projektowaniu przestrzeni społecznych
- Ktoś z doświadczeniem w zarządzaniu podobnymi miejscami
Współpraca międzysektorowa - urząd, NGO, mieszkańcy, biznes
Kluczem do sukcesu jest połączenie różnych perspektyw:
- Urząd wnosi stabilność, procedury i finansowanie
- Organizacje pozarządowe znają potrzeby społeczności
- Mieszkańcy zapewniają realną weryfikację pomysłów
- Biznes może wspierać działania i wnosić praktyczne spojrzenie
Ważne, by od początku ustalić jasne zasady współpracy:
- Regularne spotkania zespołu (najlepiej w stałym terminie)
- Przejrzysty podział zadań i odpowiedzialności
- Wspólne podejmowanie kluczowych decyzji
- Otwarta komunikacja o problemach i wyzwaniach
"Dobry duch" projektu - jak go znaleźć?
Każde udane centrum aktywności ma swojego "dobrego ducha" - osobę, która:
- Szczerze wierzy w ideę projektu
- Ma umiejętność łączenia ludzi
- Potrafi rozwiązywać konflikty
- Jest dostępna i zaangażowana
- Cieszy się zaufaniem różnych środowisk
Czasem ta osoba pojawia się naturalnie, czasem trzeba ją świadomie znaleźć i wesprzeć.
Checklista: Twój zespół projektowy
- Czy masz koordynatora ze strony urzędu?
- Czy wybraliście lidera ze strony organizacji pozarządowych?
- Czy w zespole są przedstawiciele wszystkich kluczowych grup?
- Czy ustaliłeś zasady współpracy i komunikacji?
- Czy wszyscy członkowie zespołu znają swoje role?
- Czy masz "dobrego ducha" projektu?
- Czy zaplanowałeś regularne spotkania zespołu?
- Czy masz plan na rozwiązywanie potencjalnych konfliktów?
Pamiętaj: dobry zespół to podstawa sukcesu. Warto poświęcić czas na jego zbudowanie i zadbanie o dobre relacje między członkami. Z doświadczenia wiemy, że konflikty są naturalne - ważne, by umieć je konstruktywnie rozwiązywać.
Zwróć szczególną uwagę na to, by w zespole byli zarówno "wizjonerzy" jak i "praktycy". Potrzebujesz osób z pomysłami, ale też takich, które potrafią je realnie wdrożyć. Szczególnie cenne mogą być osoby potrafiące dostrzec ryzyka - zimny prysznic czasami jest bardzo potrzebny o ile jest moderowany.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Historia z Metropolii: Tyskie Centrum Aktywności (w budowie)
Co się zmieniło?
W Tychach zauważono rosnące zapotrzebowanie na przestrzeń dedykowaną współpracy między mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami miejskimi. Brak odpowiedniego miejsca do organizacji spotkań, warsztatów oraz inicjatyw społecznych powodował trudności w rozwijaniu aktywności obywatelskiej i integracji lokalnej społeczności. W odpowiedzi na ten problem postanowiono stworzyć Centrum Aktywności Obywatelskiej, które miałoby spełniać funkcje edukacyjne, kulturalne i integracyjne, angażuje mieszkańców w różne projekty oraz poprawia jakość życia w mieście.
Jakie były cele?
Celem projektu było stworzenie nowoczesnej przestrzeni, która umożliwiłaby organizowanie wydarzeń społecznych, edukacyjnych i kulturalnych oraz sprzyjała integracji mieszkańców Tychów. Zadanie obejmowało kompleksową modernizację budynku przy al. Bielskiej 128, który miał zostać dostosowany do nowych funkcji. W ramach projektu planowano:
- modernizację budynku, w tym termomodernizację i dostosowanie dla osób z niepełnosprawnościami,
- przeprowadzenie konsultacji społecznych w formie kafejek obywatelskich, angażujących różne grupy społeczne,
- stworzenie funkcjonalnych przestrzeni: sal konferencyjnych, biur, pomieszczeń do warsztatów i spotkań.
Co było do zrobienia?
Realizacja projektu przebiegała w kilku kluczowych etapach:
- Planowanie i konsultacje - organizacja spotkań z przedstawicielami organizacji pozarządowych, mieszkańcami i urzędnikami w celu sprecyzowania potrzeb oraz oczekiwań wobec nowej przestrzeni.
- Podpisanie umowy na modernizację - w listopadzie 2024 r. Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych podpisał umowę z firmą Milimex S.A. na realizację prac budowlanych.
- Prace modernizacyjne - obejmowały wymianę fasad szklanych, okien i drzwi, budowę nowych schodów zewnętrznych, instalację windy, remont dachu i montaż paneli fotowoltaicznych oraz magazynu energii.
- Adaptacja budynku - przekształcenie układu funkcjonalnego budynku, przygotowanie pomieszczeń na potrzeby organizacji pozarządowych i mieszkańców.
- Dofinansowanie - projekt był wspierany ze środków Rządowego Programu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych, który zapewnił 2 miliony zł z całkowitego budżetu 7,8 miliona zł.
Jakie są efekty?
Efektem działań będzie nowoczesne Centrum Aktywności Obywatelskiej, które umożliwi realizację różnorodnych inicjatyw społecznych. Kluczowe rezultaty projektu to:
- stworzona przestrzeń dostosowana do różnych form aktywności obywatelskiej,
- zwiększona integracja społeczna poprzez organizowane wydarzenia,
- aktywizacja mieszkańców, w tym liderów lokalnych i organizacji pozarządowych,
- poprawa infrastruktury miejskiej, w tym wdrożenie rozwiązań ekologicznych (panele fotowoltaiczne, magazyn energii),
- zwiększona dostępność budynku dla osób z niepełnosprawnościami.
Centrum stanie się kluczowym punktem na mapie Tychów, wspierającym aktywność obywatelską oraz rozwój inicjatyw społecznych w mieście.
❝Dobre konsultacje budują zaufanie i zaangażowanie użytkowników ❝
Rozdział 3. Konsultacje społeczne - głos przyszłych użytkowników
Dobrze przeprowadzone konsultacje to fundament udanego centrum aktywności. Ten rozdział pokaże Ci, jak zaplanować i przeprowadzić skuteczny proces konsultacyjny.
Planowanie konsultacji - cele, grupy docelowe, metody
Zanim zaczniesz konsultacje, musisz określić:
1
Cele:
- Poznanie rzeczywistych potrzeb użytkowników
- Sprawdzenie założeń projektu
- Budowanie poparcia dla inicjatywy
- Znalezienie sojuszników i aktywnych uczestników
2
Grupy docelowe:
- Organizacje pozarządowe (szczególnie te najbardziej aktywne w gminie)
- Mieszkańcy okolicy, gdzie ma powstać centrum
- Młodzież i seniorzy
- Osoby z niepełnosprawnościami
- Lokalni przedsiębiorcy
Warsztaty z mieszkańcami i NGO - scenariusze i narzędzia
Na podstawie doświadczeń z Tarnowskich Gór i innych gmin, polecamy:
1
Spotkanie otwierające:
- Przedstawienie idei centrum
- Zebranie pierwszych pomysłów
- Identyfikacja głównych obaw i wątpliwości
- Wizyta studyjna w istniejącym miejscu, które realizuje podobne zadanie
2
Warsztaty tematyczne:
- Funkcje i program centrum
- Zasady korzystania z przestrzeni
- Model zarządzania
- Harmonogram działania
3
Spacery badawcze:
- Wizyta w planowanej lokalizacji
- Rozmowy z sąsiadami
- Analiza otoczenia
Komunikacja i informacja - jak dotrzeć do użytkowników?
1
Skuteczne kanały dotarcia:
- Media społecznościowe gminy
- Lokalna prasa i radio
- Plakaty w miejscach publicznych
- Bezpośredni kontakt z organizacjami
- Informacje w urzędzie i jednostkach gminnych
- Spotkanie informacyjno-sieciujące
2
Ważne zasady:
- Używaj prostego, zrozumiałego języka
- Informuj z wyprzedzeniem
- Pokazuj, jak można się zaangażować
- Regularnie przypominaj o kolejnych etapach
Analiza i wykorzystanie wyników konsultacji
Co zrobić z zebranymi informacjami:
1
Spisz wszystkie pomysły i sugestie
2
Pogrupuj je tematycznie
3
Oceń możliwość realizacji
4
Przygotuj raport z konsultacji
5
Poinformuj uczestników o wynikach
6
Wyjaśnij, które pomysły zostaną wykorzystane i dlaczego
Checklista: Plan konsultacji
- Czy określiłeś cele konsultacji?
- Czy zidentyfikowałeś wszystkie ważne grupy docelowe?
- Czy masz plan dotarcia do różnych grup mieszkańców?
- Czy przygotowałeś scenariusze warsztatów?
- Czy zaplanowałeś różnorodne formy konsultacji?
- Czy wiesz, jak będziesz analizować zebrane informacje?
- Czy masz plan informowania o wynikach?
- Czy wiesz, jak wykorzystasz zebrane pomysły?
Pamiętaj: konsultacje to nie formalność, ale realna szansa na stworzenie lepszego miejsca. Dobre konsultacje budują zaufanie i zaangażowanie przyszłych użytkowników. Warto poświęcić im odpowiednio dużo czasu i uwagi.
Na podstawie doświadczeń innych gmin wiemy, że proces konsultacji powinien trwać minimum 2-3 miesiące. To pozwoli na dotarcie do różnych grup i zebranie przemyślanych opinii.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Historia z Metropolii: Jak powstawało centrum na Traugutta 3 w Gliwicach?
Co się zmieniło?
W Gliwicach istniała potrzeba stworzenia stacjonarnej placówki wsparcia dziennego dla dzieci w jednej z dzielnic miasta. Dotychczas funkcjonowała tam jedynie placówka w formie podwórkowej, która nie spełniała w pełni potrzeb lokalnej społeczności. Miasto otrzymało w spadku nieruchomość o powierzchni ok. 250 m2, która z powodu braku miejsc parkingowych nie znalazła nabywcy na drodze przetargu. Po wielu staraniach Prezydent Gliwic podjął decyzję o przeznaczeniu tego budynku na potrzeby placówki wsparcia dziennego. Decyzja ta była zgodna z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Jakie były cele?
Celem było stworzenie w tym miejscu w pełni funkcjonalnej placówki wsparcia dziennego, która zapewni dzieciom bezpieczne miejsce do nauki, zabawy oraz wsparcia specjalistycznego. Ważne było także znalezienie odpowiedniej organizacji pozarządowej (NGO), która będzie prowadzić placówkę, zapewniając wysoką jakość realizowanych działań
Co było do zrobienia?
Proces realizacji projektu przebiegał według następującego harmonogramu:
2021
Uzyskanie zgody na przeznaczenie nieruchomości na cele placówki wsparcia dziennego.
2021.10
Zlecenie opracowania koncepcji, projektu i kosztorysu.
2022.02
Uzyskanie pozwolenia na budowę.
2022.02/06
Dodatkowe prace związane z inwentaryzacją kanalizacji deszczowej, co spowodowało opóźnienie realizacji i konieczność zmian w dokumentacji projektowej.
2023.02
Wyłonienie wykonawcy.
2023.02
Rozpoczęcie robót budowlanych.
2023.12
Odbiór robót budowlanych.
2024.01/03
Zakup i montaż pierwszego wyposażenia placówki.
2024.04
Uruchomienie placówki.
W trakcie realizacji projektu prowadzono konsultacje z inną placówką o podobnym profilu działalności, a także ze specjalistami w zakresie projektowania przestrzeni użytkowych. Projekt był konsultowany również z Radą Dzielnicy, a o planowanych działaniach zostały poinformowane okoliczne szkoły, których pedagodzy kierują dzieci do placówki.
Największym wyzwaniem było znalezienie organizacji pozarządowej, która będzie prowadzić placówkę. Proces wyboru odbył się w ramach otwartego konkursu ofert zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Zainteresowane podmioty mogły zapoznać się z obiektem przed złożeniem ofert.
Jakie są efekty?
Dziś placówka na Traugutta 3 działa z dużym sukcesem. Organizacja, która wygrała konkurs, prowadzi ją z zaangażowaniem, oferując dzieciom nie tylko codzienną opiekę, ale także wsparcie specjalistyczne. Dzięki aktywnej współpracy z partnerami udało się poszerzyć ofertę placówki, zapewniając dzieciom kompleksowe wsparcie.
Realizacja projektu stanowi dobry przykład skutecznej współpracy samorządu, organizacji pozarządowych oraz lokalnej społeczności w celu poprawy jakości życia mieszkańców Gliwic. Sukces placówki stanowi motywację do uruchomienia kolejnych tego typu instytucji w mieście.
❝Dobry PFU to podstawa sukcesu inwestycji ❝
Rozdział 4. Program Funkcjonalno-Użytkowy (PFU) - od pomysłów do konkretów
W tym rozdziale pokazujemy, jak przełożyć zebrane pomysły i potrzeby na konkretny dokument techniczny. PFU to kluczowy element, który pomoże Ci precyzyjnie zaplanować przestrzeń i jej funkcjonowanie.
Tworzenie PFU krok po kroku - praktyczne wskazówki
1
Zbierz podstawowe informacje:
- Dokładne wymiary lokalu
- Pełna inwentaryzacja nieruchomości (źródła ciepła, instalacje itd.)
- Stan techniczny budynku
- Możliwości adaptacji
- Ograniczenia (np. konserwatorskie)
2
Określ główne funkcje:
- Przestrzeń do spotkań i warsztatów
- Strefa pracy wspólnej
- Zaplecze kuchenne i sanitarne
- Przestrzeń magazynowa
- Miejsca do pracy indywidualnej
3
Zaplanuj wyposażenie:
- Meble (stoły, krzesła, regały)
- Sprzęt multimedialny
- Wyposażenie kuchenne
- System nagłośnienia
- Oświetlenie
Struktura dokumentu - niezbędne elementy
1
Opis ogólny:
- Cel i zakres inwestycji
- Charakterystyka użytkowników
- Główne funkcje obiektu
2
Wymagania techniczne:
- Instalacje (elektryczna, grzewcza, wentylacja)
- Dostosowanie dla osób z niepełnosprawnościami
- Normy bezpieczeństwa
- Akustyka
3
Program funkcjonalny:
- Podział przestrzeni
- Szczegółowe wymagania dla każdego pomieszczenia
- Powiązania między strefami
Szacowanie kosztów - realne budżetowanie
Na podstawie doświadczeń z Tarnowskich Gór, budżet powinien uwzględniać:
1
Koszty remontu
(od ~340 000 zł dla ok. 70 m2):
(od ~340 000 zł dla ok. 70 m2):
- Prace budowlane i wykończeniowe
- Instalacje
- Dostosowanie dla osób z niepełnosprawnościami i zróżnicowanymi potrzebami
- Dokumentacja i nadzór
2
Wyposażenie
(od ~135 000 zł):
(od ~135 000 zł):
- Meble
- Sprzęt elektroniczny
- System nagłośnienia
- Wyposażenie kuchenne
3
Koszty roczne bieżącego działania (~200 000 zł):
- Personel (1,5 etatu)
- Media i śmieci
- Materiały eksploatacyjne
- Fundusz rezerwowy
- Podatki, fundusz remontowy i konserwacyjny
- Ubezpieczenie
Harmonogram realizacji - planowanie w czasie
1
Faza przygotowawcza
(7-8 miesięcy):
(7-8 miesięcy):
- Dokumentacja projektowa
- Pozwolenia
- Przetargi
2
Faza realizacji
(6-12 miesięcy):
(6-12 miesięcy):
- Prace budowlane
- Instalacje
- Testy instalacji
3
Wyposażanie
(1-2 miesiące):
(1-2 miesiące):
- Zakup mebli i sprzętu
- Montaż
- Wykończenie
Checklista: Kompletny PFU
- Czy uwzględniłeś wszystkie potrzebne funkcje?
- Czy sprawdziłeś możliwości techniczne budynku?
- Czy masz realistyczny kosztorys?
- Czy plan uwzględnia dostępność dla wszystkich?
- Czy harmonogram jest realny?
- Czy przewidziałeś rezerwę budżetową?
- Czy uwzględniłeś koszty eksploatacji?
- Czy dokument jest zgodny z wymogami prawa?
Pamiętaj: dobry PFU to podstawa sukcesu inwestycji. Warto poświęcić czas na jego staranne przygotowanie i skonsultowanie z ekspertami. To dokument, który będzie Ci służył nie tylko podczas realizacji, ale także w późniejszym zarządzaniu centrum.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Historia z Metropolii: Katowickie Centrum Organizacji Pozarządowych
Co się zmieniło?
W Katowicach zauważono rosnącą potrzebę wspierania działalności organizacji pozarządowych oraz tworzenia przestrzeni umożliwiającej im rozwój, współpracę i profesjonalizację działań. Dotychczasowe rozwiązania – w tym tymczasowy Inkubator Społecznej Aktywności – miały ograniczoną powierzchnię i nie spełniały wszystkich oczekiwań trzeciego sektora. W odpowiedzi na te potrzeby miasto powołało Katowickie Centrum Organizacji Pozarządowych, którego celem było stworzenie miejsca integrującego środowisko NGO i oferującego zarówno zaplecze lokalowe, jak i merytoryczne wsparcie.
Jakie były cele?
Celem projektu było utworzenie i rozwój Katowickiego Centrum Organizacji Pozarządowych jako przestrzeni:
- wspierającej rozwój lokalnych organizacji i inicjatyw obywatelskich,
- zapewniającej dostęp do doradztwa, szkoleń i infrastruktury biurowej,
- służącej jako punkt integracji, współpracy i wymiany doświadczeń między podmiotami III sektora,
- umożliwiającej rejestrację siedzib NGO oraz korzystanie z nowoczesnej przestrzeni konferencyjno-warsztatowej.
Co było do zrobienia?
Projekt był realizowany etapami:
- Inicjacja projektu – po zakończeniu projektu „Sieć Inkubatorów Społecznej Aktywności” w 2012 roku, zainicjowano kontynuację działań w formie COP w lokalu przy ul. Młyńskiej 5 (56 m²).
- Rozwój struktury COP – ze względu na wzrastające potrzeby organizacji i ograniczenia lokalowe, w 2015 r. wybrano nową siedzibę przy ul. Kopernika 14 (347 m²). Lokal przeszedł remont, dostosowano go m.in. do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
- Wsparcie i finansowanie – Centrum prowadzone jest przez Stowarzyszenie MOST (czasem we współpracy z Regionalnym Centrum Wolontariatu), wyłonione w drodze otwartych konkursów ofert. Środki na działalność zapewnia Miasto Katowice – do 2025 roku łączna kwota przekroczyła 3,5 mln zł.
- Ekspansja i adaptacja – w 2023 roku, zgodnie z Umową Prezydenta z mieszkańcami, otwarto drugą lokalizację COP przy ul. Wita Stwosza 7. Nowa przestrzeń umożliwia organizację wydarzeń dla ponad 100 osób równocześnie.
Jakie są efekty?
Efektem działań jest stabilnie działające Centrum Organizacji Pozarządowych w Katowicach, będące centrum wsparcia NGO i aktywności społecznej. Kluczowe rezultaty to:
- profesjonalne wsparcie doradcze (prawne, księgowe, organizacyjne),
- dostęp do sal szkoleniowo-konferencyjnych, biur, sprzętu biurowego i kuchni z kawiarenką,
- miejsce rejestracji siedziby dla organizacji,
- integracja i sieciowanie środowiska NGO,
- inkubacja nowych organizacji,
- działania edukacyjne, animacyjne i integracyjne dostosowane do bieżących potrzeb trzeciego sektora.
COP stało się jednym z ważniejszych miejsc na mapie społecznej Katowic – otwartym na mieszkańców i wspierającym rozwój społeczeństwa obywatelskiego.
❝Nie opieraj się na jednym źródle - różnorodność to bezpieczeństwo ❝
Rozdział 5. Finansowanie III miejsca - źródła i montaż finansowy
Jednym z największych wyzwań w tworzeniu centrum aktywności jest zapewnienie mu stabilnego finansowania. Ten rozdział pokaże Ci, jak połączyć różne źródła środków i stworzyć zrównoważony model finansowy.
Montaż finansowy - jak łączyć różne źródła?
Na podstawie doświadczeń z Mikołowa i innych gmin, skuteczny model finansowania opiera się na kilku filarach:
1
Środki podstawowe:
- Budżet gminy (inwestycja i utrzymanie)
- Dotacje dla organizacji pozarządowych
- Przychody z działalności
2
Środki uzupełniające:
- Granty zewnętrzne
- Wsparcie sponsorów
- Crowdfunding
- Przychody z wynajmu
Środki gminne - planowanie w budżecie
Kluczowe elementy do uwzględnienia:
- Koszty remontu i adaptacji (~340 000 zł)
- Wyposażenie podstawowe (~135 000 zł)
- Roczne koszty operacyjne (~200 000 zł)
- Rezerwa na nieprzewidziane wydatki
Praktyczne wskazówki:
- Zaplanuj wydatki z rocznym wyprzedzeniem
- Uwzględnij koszty w Wieloletniej Prognozie Finansowej
- Zabezpiecz środki na wkład własny do projektów
- Stwórz mechanizm finansowania bieżącej działalności
Fundusze zewnętrzne - przegląd możliwości
Dostępne źródła:
- Fundusze europejskie
- Środki publiczne
- Fundusze norweskie i EOG
- Konkursy ministerialne
- Fundusze wojewódzkie
- Programy dla organizacji pozarządowych
Ważne zasady:
- Monitoruj konkursy i nabory
- Przygotuj podstawową dokumentację
- Buduj partnerstwa projektowe
- Planuj z wyprzedzeniem
Tworzenie podmiotu ekonomii społecznej
Możliwości:
- Spółdzielnia socjalna
- Organizacja pozarządowa (stowarzyszenie, fundacja)
- Stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą
- Zakład aktywności zawodowej
- Warsztat terapii zajęciowej
Korzyści:
- Dostęp do dodatkowych źródeł finansowania
- Możliwość zatrudnienia pracowników (np. 60 000 zł na 3 etaty)
- Elastyczność działania
- Łatwiejsze łączenie różnych form aktywności
- Możliwość prowadzenia działalności odpłatnej lub gospodarczej
Współpraca z biznesem i crowdfunding
Formy współpracy z biznesem:
- Sponsoring długoterminowy
- Wsparcie konkretnych wydarzeń
- Bartery (wymiana usług)
- Mentoring dla organizacji
Crowdfunding:
- Zbiórki na konkretne cele
- Patronat od społeczności
- Przedsprzedaż usług
- Darowizny od mieszkańców
Checklista: Plan finansowy
- Czy masz zabezpieczone podstawowe finansowanie z budżetu gminy?
- Czy zidentyfikowałeś potencjalne źródła finansowania zewnętrznego?
- Czy masz plan tworzenia podmiotu ekonomii społecznej?
- Czy przygotowałeś strategię współpracy z biznesem?
- Czy przewidziałeś różne scenariusze finansowe?
- Czy masz plan na sytuacje kryzysowe?
- Czy wyznaczyłeś osobę odpowiedzialną za finanse?
- Czy zaplanowałeś system monitorowania wydatków?
Pamiętaj: stabilne finansowanie to podstawa długoterminowego działania centrum. Nie opieraj się na jednym źródle - różnorodność zapewni większe bezpieczeństwo. Z doświadczeń innych gmin wiemy, że warto inwestować czas w budowanie relacji z potencjalnymi partnerami finansowymi.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
❝Regulaminy i procedury powinny wspierać działanie, a nie je utrudniać ❝
Rozdział 6. Model działania - zarządzanie i funkcjonowanie
W tym rozdziale pokazujemy, jak zorganizować codzienne funkcjonowanie centrum aktywności. Dobry model zarządzania to klucz do długoterminowego sukcesu.
Wybór operatora - analiza możliwości
Na podstawie doświadczeń z regionu, masz kilka opcji:
1
Zarządzanie bezpośrednio przez urząd (lub powołanie miejskiej jednostki organizacyjnej):
- Zalety: pełna kontrola, stabilność
- Wyzwania: mniejsza elastyczność, ograniczenia czasowe
- Wady: brak zaufania wynikający z pełnej kontroli
2
Przekazanie organizacji pozarządowej:
- Zalety: bliskość ze środowiskiem, elastyczność
- Wyzwania: potrzeba silnej organizacji, ryzyko zmian
- Wady: zbyt duża swoboda
3
Model hybrydowy (jak w Bytomiu):
- Urząd zapewnia lokal i podstawowe finansowanie
- NGO odpowiada za program i codzienne działanie
- Wspólne podejmowanie kluczowych decyzji
- Wada: niestabilność
System zarządzania przestrzenią i kalendarzem
Elektroniczny system rezerwacji
Jasne zasady korzystania z pomieszczeń
Elastyczny harmonogram
Priorytetyzacja wydarzeń
System kluczy/kart dostępu
Procedury i regulaminy - niezbędne minimum
Regulamin korzystania z przestrzeni
Zasady bezpieczeństwa
Procedury awaryjne
System sprzątania i utrzymania
Zasady współpracy między organizacjami
Harmonogram dzienny
Przykładowy podział dnia
(rano-NGO, popołudnie-warsztaty, wieczór-integracja)
(rano-NGO, popołudnie-warsztaty, wieczór-integracja)
- 8:00-12:00: Praca biurowa NGO, spotkania urzędowe
- 12:00-18:00: Warsztaty, szkolenia, wydarzenia
- 18:00-22:00: Spotkania mieszkańców, wydarzenia wieczorne
Pamiętaj o:
- Elastyczności w szczególnych przypadkach
- Czasie na sprzątanie między wydarzeniami
- Różnych potrzebach w weekendy
- Okresach większej i mniejszej aktywności
Zespół - role i zadania
Minimalna struktura:
1
Koordynator/ka miejsca:
- Zarządzanie kalendarzem
- Kontakt z organizacjami
- Nadzór nad przestrzenią
- Rozwiązywanie problemów
2
Osoba do zadań administracyjnych:
- Obsługa rezerwacji
- Prowadzenie dokumentacji
- Sprawy techniczne
- Media społecznościowe
3
Wsparcie techniczne:
- Utrzymanie czystości
- Drobne naprawy
- Obsługa sprzętu
Checklista: Organizacja pracy
- Czy wybrałeś model zarządzania?
- Czy masz system rezerwacji przestrzeni?
- Czy opracowałeś niezbędne regulaminy?
- Czy ustaliłeś harmonogram dzienny?
- Czy określiłeś role w zespole?
- Czy masz plan szkoleń dla pracowników?
- Czy ustaliłeś zasady współpracy między organizacjami?
- Czy masz plan na sytuacje awaryjne?
Pamiętaj: dobre zarządzanie to podstawa sukcesu centrum. Z doświadczeń innych miejsc wiemy, że warto postawić na prostotę i elastyczność. Regulaminy i procedury powinny wspierać działanie, a nie je utrudniać. Najważniejsze to znaleźć równowagę między porządkiem a swobodą działania oraz zbudować zaufanie - niestandardową wartość w działaniu instytucji publicznych.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Historia z Metropolii: Mikołów wyznacza nowe standardy
Co się zmieniło?
Centrum Aktywności powstało jako efekt długotrwałych działań na rzecz organizacji pozarządowych w województwie śląskim. Już w 2004 roku zaczęto budować fundamenty pod inicjatywę wspierającą NGO-sy, dostrzegając ich niewielką liczbę w regionie. Działania te były prowadzone przez Stowarzyszenie Centrum Społecznego Rozwoju (CSR), które zainicjowało liczne projekty integrujące organizacje pozarządowe, samorządy i biznes. W 2020 roku dzięki współpracy z miastem Mikołów w odrestaurowanej kamienicy powstało Centrum Aktywności Społecznej – miejsce dla organizacji i inicjatyw społecznych.
Jakie były cele?
Celem było stworzenie przestrzeni umożliwiającej organizacjom pozarządowym, liderom społecznym oraz grupom nieformalnym prowadzenie działań, integrację i rozwój. Istotnym zadaniem było także zbudowanie trwałej struktury zarządzania, zapewnienie stabilnego finansowania oraz dostarczenie organizacjom wsparcia w postaci doradztwa, przestrzeni biurowej i zaplecza technicznego. Ważne było również przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych oraz integracja środowiska lokalnego.
Co było do zrobienia?
- Przeniesienie działalności do Mikołowa i współpraca z miastem, które również dążyło do aktywizacji NGO-sów.
- Utworzenie Centrum Aktywności w trzech odnowionych kamienicach (Rynek 2, Św. Wojciecha 14, Jana Pawła II 4).
- Rozwój infrastruktury wspierającej organizacje pozarządowe – przestrzeń coworkingowa, biura, sale szkoleniowe, studio podcastowe.
- Prowadzenie działań integracyjnych dla liderów organizacji pozarządowych i grup społecznych.
- Stworzenie struktur zarządzania – powołanie Związku Stowarzyszeń Centrum Aktywności, z udziałem NGO-sów, samorządów i organizacji pracodawców.
- Wsparcie różnych grup społecznych: organizacje pozarządowe, seniorzy, młodzież, przedsiębiorcy.
- Organizacja regularnych wydarzeń integracyjnych, jak Gala Wolontariatu, Śniadania Biznesowe czy Dzień Aktywności Społecznej.
- Udostępnienie usług dla NGO i przedsiębiorców, np. wirtualne biura, wypożyczalnia sprzętu, sale na wydarzenia.
- Współpraca z instytucjami wspierającymi ekonomię społeczną, co zapewniło organizacjom doradztwo i pomoc w pozyskiwaniu funduszy.
Jakie są efekty?
Centrum Aktywności w Mikołowie stało się miejscem integracji i wsparcia dla organizacji pozarządowych oraz różnych grup społecznych. Dziś to silna struktura zarządzana przez Związek Stowarzyszeń, współpracująca z samorządami i organizacjami pracodawców. W ramach działalności oferuje:
- 10 sal szkoleniowych, przestrzeń coworkingową, wirtualne biura i zaplecze techniczne.
- Regularne wydarzenia wspierające integrację NGO-sów i biznesu.
- Pomoc dla seniorów (Uniwersytet III Wieku, kluby seniora), młodzieży (wsparcie Młodzieżowej Rady Miasta) i rodzin (warsztaty, biblioteczka rodzicielska).
- Rozwój przedsiębiorczości poprzez śniadania biznesowe, preferencyjne warunki dla startupów, współpracę z cechem rzemieślników.
- Punkt obsługi mieszkańca, który realizuje miejskie usługi administracyjne.
Dzięki działaniom Centrum Aktywności powstało unikalne miejsce, które wspiera rozwój organizacji pozarządowych, przedsiębiorców i społeczności lokalnej, integrując różne środowiska i budując trwałe relacje na rzecz wspólnego dobra.
❝Pozwól mieszkańcom współtworzyć przekaz o centrum - niech opowiadają o nim własnymi słowami ❝
Rozdział 7. Promocja i budowanie społeczności
Ten rozdział pokaże Ci, jak skutecznie promować centrum aktywności i budować wokół niego aktywną społeczność. Z doświadczeń innych gmin wiemy, że to kluczowy element sukcesu.
Strategia promocyjna - od otwarcia do codzienności
1
Przed otwarciem:
- Informowanie o postępach prac
- Angażowanie przyszłych użytkowników
- Konsultacje społeczne
- Budowanie oczekiwania
- Zbieranie pomysłów na wydarzenia
2
Otwarcie:
- Wydarzenie inauguracyjne (we współpracy z NGO)
- Seria dni otwartych
- Prezentacja możliwości przestrzeni
- Pierwsze programowe działania
3
Działania regularne:
- Kalendarz wydarzeń
- Historie użytkowników
- Sukcesy i osiągnięcia
- Zaproszenia do współtworzenia
Kanały komunikacji - online i offline
Online:
- Strona internetowa centrum
- Profile w mediach społecznościowych
- Newsletter
- Grupa na komunikatorach
Offline:
- Tablica informacyjna w centrum (kalendarz)
- Akcja promocyjno-informacyjna wśród lokalnych NGO
- Plakaty w przestrzeni miejskiej
- Ulotki w miejscach publicznych
- Informacje w lokalnych mediach
- Bezpłatna gazeta miejska
- Spotkania informacyjne
Budowanie społeczności - praktyczne metody
Zaangażowanie od początku:
Spotkania planistyczne
Wspólne urządzanie przestrzeni
Tworzenie programu działań
Zbieranie pomysłów
Regularne działania:
Cykliczne wydarzenia
Grupy zainteresowań
Wzajemna pomoc
Wspólne świętowanie sukcesów
Wsparcie liderów:
Identyfikacja aktywnych osób
Przekazywanie odpowiedzialności
Szkolenia i rozwój
Docenianie zaangażowania
System identyfikacji wizualnej
Podstawowe elementy:
Logo i kolorystyka
Szablony materiałów
Oznakowanie przestrzeni
Materiały promocyjne
Ważne zasady:
Spójność przekazu
Prostota i czytelność
Dostępność dla wszystkich
Łatwość wykorzystania
Checklista: Plan promocji
- Czy masz strategię promocyjną?
- Czy określiłeś główne kanały komunikacji?
- Czy przygotowałeś plan wydarzeń otwierających?
- Czy masz system identyfikacji wizualnej?
- Czy wyznaczyłeś osobę odpowiedzialną za promocję?
- Czy zaplanowałeś budżet promocyjny?
- Czy masz plan angażowania społeczności?
- Czy przygotowałeś podstawowe materiały promocyjne?
Pamiętaj: promocja to nie tylko informowanie, ale przede wszystkim budowanie relacji. Zaangażowana społeczność jest najlepszym ambasadorem centrum. Warto inwestować czas w budowanie autentycznych relacji i wspieranie oddolnych inicjatyw.
Z doświadczeń innych miejsc wiemy, że najskuteczniejsza promocja opiera się na prawdziwych historiach ludzi i ich działaniach. Pozwól mieszkańcom współtworzyć przekaz o centrum - niech opowiadają o nim własnymi słowami. Pamiętaj, że zadaniem lidera jest współtworzenie innych liderów, a nie budowanie rzeszy popleczników.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Historia z Metropolii: Jak mieszkańcy Bytomia zbudowali społeczność III miejsca?
Co się zmieniło?
W 2019 roku w Bytomiu miał miejsce proces oddolnej inicjatywy na rzecz wzmocnienia organizacji pozarządowych (NGO). Z inicjatywy aktywnych przedstawicieli NGO oraz przy wsparciu nowych władz miasta zorganizowano forum, podczas którego poruszono problem braku dostępnego i funkcjonalnego miejsca dla organizacji. Dotychczasowe pomieszczenia znajdowały się w kamienicy przy Rynku, gdzie miasto wynajmowało lokal na 2. piętrze. Było to jednak miejsce trudno dostępne (ograniczone godziny funkcjonowania, brak informacji o ich istnieniu, nieatrakcyjne warunki).
W wyniku forum powstały trzy zespoły robocze zajmujące się:
- Komunikacją między samorządem a NGO,
- Modelem współpracy NGO,
- Znalezieniem odpowiedniego lokalu dla NGO.
Jakie były cele?
Celem zespołu ds. lokalu było znalezienie odpowiedniej przestrzeni dla NGO, która będzie funkcjonalna, dostępna poza godzinami pracy urzędu i będzie mogła służyć organizacjom na dogodnych warunkach. Wyzwaniem był brak funduszy na remont oraz konieczność wypracowania modelu zarządzania przestrzenią.
Co było do zrobienia?
- Analiza dostępnych lokalizacji - Miasto udostępniło listę potencjalnych lokali, jednak większość z nich wymagała znacznych nakładów finansowych na remont.
- Znalezienie alternatywy - Wspólnie z urzędem zidentyfikowano możliwość wykorzystania przestrzeni po dawnym studiu fitness w budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej. Lokal był w dobrym stanie, wymagał jedynie doposażenia i adaptacji.
- Współpraca międzysektorowa - W procesie uczestniczyli przedstawiciele kilkunastu NGO oraz urzędnicy, co umożliwiło wypracowanie akceptowanego modelu zarządzania lokalem.
- Wizyty studyjne - Przeprowadzono wizyty w Katowicach, Chorzowie i Dąbrowie Górniczej w celu zapoznania się z funkcjonowaniem podobnych miejsc.
- Model zarządzania - Uzgodniono, że zarządzanie lokalem zostanie powierzone NGO, a nie urzędowi. Miasto zaproponowało początkowo tylko lokal, bez finansowania obsługi. Organizacje przekonały urząd do konieczności zapewnienia budżetu na koordynację działań.
- Formalizowanie działań - Ogłoszono konkurs na prowadzenie lokalu i obsługę funduszu regrantingowego, który wygrały dwie organizacje (Stowarzyszenie Manuffaktura i Fundacja Inqubator Teatralny).
- Adaptacja lokalu - Przez okres pandemii organizacje zyskały więcej czasu na przygotowanie regulaminów i promocję miejsca.
Jakie są efekty?
- Powstał lokal dla NGO, który funkcjonuje poza godzinami pracy urzędu, dzięki wsparciu portierni biblioteki (dostęp całodobowy).
- Co roku ogłaszany jest konkurs na prowadzenie lokalu oraz obsługę funduszu regrantingowego, co gwarantuje ciągłość funkcjonowania miejsca.
- Miasto zapewnia wsparcie techniczne (sprzątanie, opłaty za media), co znacznie ułatwia organizacjom zarządzanie przestrzenią.
- Współpraca NGO z miastem układa się dobrze, a samo miejsce stało się ważnym punktem dla sektora społecznego w Bytomiu.
Podsumowanie Sukces inicjatywy wynikał z kombinacji kilku czynników: aktywności i determinacji NGO, otwartości nowych władz miasta oraz sprzyjających okoliczności (dostępny lokal w dobrym stanie, możliwość pozyskania finansowania). Mimo trudnych początków, brak początkowych funduszy nie zatrzymał realizacji projektu, a miejsce z powodzeniem funkcjonuje i zaspokaja potrzeby NGO. Pewne wyzwania nadal istnieją, zwłaszcza brak etatów na pełne zarządzanie lokalem, ale mimo to wartość społeczna i funkcjonalna tego miejsca jest nie do przecenienia.
❝Każde III miejsce jest inne, bo inne są lokalne potrzeby i możliwości ❝
Rozdział 8. Studium przypadku: III miejsce w Tarnowskich Górach
Ten rozdział przedstawia konkretny przykład tworzenia III miejsca w regionie. Na podstawie doświadczeń Tarnowskich Gór pokażemy Ci, jak wygląda cały proces w praktyce.
Historia powstania - od pomysłu do realizacji
Wszystko zaczęło się od rozpoznania potrzeb lokalnych organizacji pozarządowych. Okazało się, że wiele z nich boryka się z podobnymi problemami:
- Brak stałego miejsca do działania
- Korzystanie z prowizorycznych przestrzeni (piwnice, prywatne mieszkania)
- Trudności w organizacji większych spotkań
- Brak profesjonalnego zaplecza
Urząd miasta zidentyfikował lokal przy ul. Jurczyka (70,89 m²) z potencjałem adaptacji na III miejsce. Kluczowe było to, że budynek znajduje się w centrum miasta i ma dodatkową przestrzeń w postaci podwórza.
Proces tworzenia PFU - warsztaty i konsultacje
Miasto przyjęło strategię szerokiego włączenia przyszłych użytkowników w planowanie przestrzeni:
- Seria spotkań z organizacjami pozarządowymi
- Warsztaty projektowe z mieszkańcami
- Wizyty studyjne w innych III miejscach (szczególnie w Mikołowie)
- Konsultacje techniczne z ekspertami
Program Funkcjonalno-Użytkowy powstał jako wynik tych działań, uwzględniając:
- Elastyczną przestrzeń do różnych aktywności
- Strefę pracy wspólnej
- Zaplecze kuchenne i sanitarne
- Możliwość organizacji wydarzeń w podwórzu
- Miejsce do przechowywania
Rozwiązania, które będą testowane
W organizacji przestrzeni:
Mobilne meble pozwalające na różne układy
System rezerwacji online
Dostęp przez karty elektroniczne
Aneks kuchenny jako miejsce nieformalnych spotkań
W zarządzaniu:
Jasne zasady korzystania z przestrzeni
Elastyczny harmonogram
Zaangażowanie organizacji w planowanie wydarzeń
System wspólnego dbania o przestrzeń
Wsparcie ze strony urzędu w sytuacjach awaryjnych
Wyzwania i jak sobie z nimi poradzono
Główne problemy:
1
Ograniczona powierzchnia
Rozwiązanie: precyzyjne planowanie harmonogramu i maksymalne wykorzystanie podwórza
2
Kwestie budżetowe
Rozwiązanie: montaż finansowy z różnych źródeł, stopniowe wyposażanie
3
Współpraca między organizacjami
Rozwiązanie: regularne spotkania koordynacyjne, wspólne wydarzenia
Wskazówki dla innych gmin
Na podstawie doświadczeń z Tarnowskich Gór, oto kluczowe rekomendacje:
Zacznij od ludzi, nie od budynku
Najpierw zbuduj społeczność
Poznaj rzeczywiste potrzeby
Zaangażuj przyszłych użytkowników w planowanie
Bądź elastyczny
Pozwól przestrzeni ewoluować
Testuj różne rozwiązania
Słuchaj użytkowników
Myśl długofalowo
Planuj finansowanie na kilka lat
Buduj trwałe partnerstwa
Inwestuj w rozwój zespołu
Ucz się od innych
Odwiedzaj działające III miejsca
Rozmawiaj z praktykami
Korzystaj z dobrych wzorów
Pamiętaj: każde III miejsce jest inne, bo inne są lokalne potrzeby i możliwości. Historia Tarnowskich Gór pokazuje jednak, że kluczem do sukcesu jest połączenie dobrego planowania z autentycznym zaangażowaniem społeczności.
Naciśnij ▷, by rozwinąć tekst.
Praktyczny narzędziownik
Ten rozdział zawiera konkretne narzędzia, które pomogą Ci w tworzeniu i prowadzeniu III miejsca. Wszystkie zostały sprawdzone w praktyce przez inne gminy.
Scenariusze warsztatów
Warsztat diagnostyczny (2-3 godziny)
- Cel: rozpoznanie potrzeb i oczekiwań
- Przebieg:
- Wprowadzenie i przedstawienie idei III miejsca (15 min)
- Praca w grupach - mapowanie potrzeb (45 min)
- Prezentacja i dyskusja (45 min)
- Priorytetyzacja pomysłów (30 min)
- Podsumowanie i następne kroki (15 min)
Warsztat projektowy (4 godziny)
- Cel: wspólne planowanie przestrzeni
- Przebieg:
- Prezentacja lokalu i możliwości (30 min)
- Praca z makietą/planami (90 min)
- Prezentacja koncepcji (60 min)
- Wypracowanie rekomendacji (60 min)
Wzory dokumentów
- Regulamin III miejsca
- Formularz rezerwacji przestrzeni (preferowany online z wariantem offline)
- Umowa współpracy z organizacjami
- Zgłoszenie wydarzenia
- Karta ewaluacji działań
- Protokół przekazania kluczy/kart dostępu
- Cykliczny raport z działalności
- Oświadczenia RODO, zgody wizerunkowe
Przykładowe regulaminy
- Regulamin ogólny III miejsca
- Zasady rezerwacji przestrzeni
- Regulamin wydarzeń
- Zasady korzystania ze sprzętu
- Procedury bezpieczeństwa
- Regulamin podwórza
- Zasady współpracy między organizacjami
Formularze i checklisty
Lista kontrolna przygotowania wydarzenia
- Rezerwacja przestrzeni
- Ustalenie potrzebnego sprzętu
- Informacja promocyjna
- Przygotowanie sali
- Sprzątanie po wydarzeniu
Miesięczna checklista zarządcy
- Sprawdzenie stanu technicznego
- Uzupełnienie materiałów eksploatacyjnych
- Aktualizacja harmonogramu
- Kontakt z organizacjami
- Raport z działalności
Przydatne kontakty
Sieć III miejsc w regionie:
- Lista działających miejsc z kontaktami
- Osoby z doświadczeniem w tworzeniu podobnych miejsc
- Eksperci od różnych aspektów działania
Instytucje wspierające:
- Departament współpracy z organizacjami pozarządowymi
- Biura projektów unijnych
- Fundacje wspierające rozwój lokalny
Źródła finansowania
Fundusze europejskie:
- Aktualne programy operacyjne
- Harmonogramy naborów
- Wymagana dokumentacja
Programy krajowe:
Fundusze ministerstwa
- Programy wojewódzkie
- Konkursy dla organizacji
Inne źródła:
- Fundacje korporacyjne
- Platformy crowdfundingowe
- Programy współpracy międzynarodowej
- Darowizny
Wszystkie dokumenty są dostępne w wersji edytowalnej - możesz je pobrać i dostosować do swoich potrzeb. Pamiętaj, że to tylko wzory - każde III miejsce powinno wypracować własne rozwiązania, odpowiadające lokalnym potrzebom i specyfice.
Dokumenty są regularnie aktualizowane na podstawie doświadczeń działających III miejsc. Jeśli masz własne sprawdzone rozwiązania, podziel się nimi - pomogą innym gminom w regionie.
O autorach
Paweł Wyszomirski
Społeczny innowator, który łączy technologię z działaniem na rzecz lepszego świata. Założył startup OpenAir, który pomaga monitorować jakość powietrza i edukuje mieszkańców. Jako prezes Fundacji Napraw Sobie Miasto realizuje projekty wspierające czyste powietrze, rozwój infrastruktury rowerowej i zaangażowanie obywatelskie.
Od 12 lat jako kurator TEDxKatowice inspiruje tysiące osób do pozytywnych zmian. Jest także trenerem AI, pomagając firmom wdrażać sztuczną inteligencję, oraz doktorantem badającym nowe modele przywództwa w organizacjach zdecentralizowanych. W swojej pracy koncentruje się na inspirowaniu ludzi i tworzeniu zdrowszych, bardziej zaangażowanych społeczności.
Kamil Szewczyk
Od 2018 roku zajmuje się problematyką zmian klimatu, jest członek założycielem Śląskiego Ruchu Klimatycznego. Aktualnie pracuje dla Polskiej Zielonej Sieci jako rzecznik idei Sprawiedliwej Transformacji. Równolegle działa jako edukator klimatyczny, prowadzi Szkołę Edukatorów Ekologicznych Katowicach i Bytomiu, Klub Ekologiczny w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, regularnie odwiedza szkoły. Zajmuje się problematyką jakości powietrza w pomieszczeniach (program Szkolne Klimaty).
Projektuje i moderuje procesy konsultacyjne, zajmuje się promocją działań partycypacyjnych, jest współautorem podręczników na temat Inicjatywy Lokalnej dla Metropolii GZM.
Projektuje i moderuje procesy konsultacyjne, zajmuje się promocją działań partycypacyjnych, jest współautorem podręczników na temat Inicjatywy Lokalnej dla Metropolii GZM.
Informacje redakcyjne
Tytuł: "Praktyczny przewodnik: Jak uruchomić III miejsce? - Zadaj sobie jedno pytanie: jak przekonać nieprzekonanych?"
Autor: Kamil Szewczyk, Paweł Wyszomirski
Wydanie: Pierwsze
Data wydania: 2025
ISBN: 978-83-961160-7-9
Niniejsza publikacja jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0). Zezwala się na kopiowanie i rozpowszechnianie tej publikacji w dowolnym medium lub formacie pod warunkiem uznania autorstwa, bez możliwości komercyjnego użycia i bez tworzenia utworów zależnych.
Redakcja: Uczestnicy Metropolitalnej Szkoły Prototypowania - III miejsce
Skład: gamma.app
Wydawca: OpenAir Paweł Wyszomirski / Fundacja Napraw Sobie Miasto
Kontakt: [email protected]